رد پای گرافیست‌ها، در هیچ‌جا به اندازه محیط زندگی اجتماعی پر‌رنگ نمی‌باشد. وقتی در خیابان قدیم می‌زنیم، نشانه‌های تصویری و گرافیکی بسیاری مشاهده می‌شود که هر کدام سعی در ایجاد ارتباط با مخاطب دارند. حتی در جاده‌های بیرون شهر و بیابان‌ها نیز می‌توان نمونه‌هایی از آثار گرافیست‌ها را دید.

وقتی در جاده‌ای در یک کویر در حال رانندگی هستید و چراغ بنزین اتومبیل شما روشن شده است، دیدن یک تابلوی پمپ بنزین که در ۲۰ کیلومتر جلوتر از شما قرار گرفته است، خیالتان را راحت و استرس را از شما دور خواهد کرد. هم‌چنین تابلوی ورود ممنوع که در ابتدای یک خیابان نصب شده است، از بروز حوادث احتمالی جلوگیری می‌کند. تابلوهای راهنما که در سطح شهر و بیرون شهر دیده می‌شود، بارزترین نمونه از گرافیک محیطی می‌باشد.

مانند بسیاری دیگر از هنرها، ریشه‌های گرافیک محیطی نیز به دوران ماقبل از تاریخ بازمیگردد. اجداد بسیار دور ما نیز با استفاده از علائم و نشانه‌ها، خاطراتی از زندگی خود برای نوادگان خود به جا گذاشتند. بسیاری از پیام‌هایی که از طرف آنان دریافت کرده‌ایم، از آثار به‌جای مانده از نمونه‌هایی از ابتدایی‌ترین طراحی‌های گرافیک محیطی می‌باشد.

گرافیک محیطی چیست؟

گرافیک محیطی یکی از رشته‌های هنری تلفیقی می‌باشد که با ترکیب رشته‌هایی چون گرافیک، طراحی صنعتی، مجسمه سازی، معماری، شهرسازی و جغرافیا، سعی در انتقال اطلاعات به افراد و ارتباط با آن‌ها می‌باشد. این ارتباط با مخاطب به زبان کلمات و با استفاده از طرحی هدفمند انجام می‌شود.

هدف از طراحی گرافیک محیطی، آسان کردن و ساده سازی ارتباط و انتقال پیام، درک محیط و ایجاد هویت بصری می‌باشد.  به بیانی دیگر، گرافیک محیطی، هنری است که به ایجاد زیبایی‌های بصری در محیط، ایجاد نظم و هماهنگی در فضای اطراف و ارائه راهکارهایی برای بهینه‌سازی علائم و نشانه‌های ارتباطی می‌پردازد.

گرافیک محیطی از پیکتوگرام تا تبلیغات خلاقانه

وقتی صحبت از محیط زندگی اجتماعی می‌شود، گرافیک محیطی اهمیتی ویژه پیدا می‌کند. گرافیک محیطی از آنجایی که تاثیر بسزایی در ایجاد ارتباط و هماهنگی در زندگی اجتماعی دارد، شناخت جنبه‌های مختلف آن، از منحرف شدن از مسیر درستی که به هدف آن منتهی می‌شود جلوگیری می‌کند.

طراحی گرافیک با شناخت جنبه‌های روانی اثرات محیط و ایجاد خلاقیت در ترکیب المان‌های مختلف، می‌کوشد علائمی را ایجاد کند که در ترکیب منطق و تکنیک با یکدیگر، راهکاری ارائه کند که نهایتاً به ارتباط موثر بین مردم منجر شود.

درست است که تقریباً تمامی شاخه‌های هنرهای تجسمی، در مسیر ایجاد ارتباط و انتقال مفهوم به مخاطب قدم بر می‌دارد، اما در گرافیک محیطی به این دلیل که صرفاً به دنبال خلق یک اثری هنری نمی‌باشد. یکی از نخستین استفاده‌هایی که از طراحی گرافیک محیطی می‌شود، ساخت پیکتوگرام‌ها می‌باشد.

شاید اصلی‌ترین و مهم‌ترین استفاده از گرافیک محیطی نیز در همین راستا باشد. پیکتوگرام‌ها نشانه‌هایی هستند که قادرند مفهوم یک پنداره، فعالیت، مکان یا رویداد را در قالب تصاویر ساده بیان کنند. بعنوان مثال، تابلوهای راهنمایی و رانندگی از بارزترین نمونه پیکتوگرام‌ها هستند.

گاهی اوقات، گرافیک محیطی منجر به افزایش فروش و درآمد سازمان‌هایی می‌شود که توانسته‌اند با استفاده از تجارب و خلاقیت افراد برتر این حوزه، اقدام به ایجاد تبلیغات با استفاده از اصول گرافیک محیطی بپردازند. همه ما نمونه‌هایی از اینگونه تبلیغات را در فضاهای شهری دیده‌ایم یا حداقل تصاویر آنها را در صفحات مجازی مشاهده کرده‌ایم. گرافیک محیطی همچنین نقش موثری در فرهنگ‌سازی و هدایت تفکر جامعه نیز دارد.

طراحی گرافیک محیطی که در محیط‌های باز شهری به کار گرفته می‌شود، با توجه به نوع خدمتی که انجام می‌دهند و با توجه به کاربردشان، شامل دو بخش عمده می‌باشند:

• اطلاع رسانی:‌ پیکتوگرام‌ها، لوگوها و علائم راهنمایی و رانندگی، تبلیغات و تابلوهای معرفی.
• عملکرد و زیبایی: باجه‌ها، نماهای ساختمان‌، آب‌نما، نورپردازی‌ها و نقاشی‌های دیواری.

هم‌چنین گرافیک محیطی در محیط‌های بسته‌تر و داخل بناها نیز از این دو بخش‌بندی بی‌بهره نیستند. بعنوان مثال، تابلوی خروجی که در ایستگاه‌های مترو نصب شده است، از نوع اطلاع رسانی و ویترین فروشگاه‌ها و دکوراسیون داخلی منازل از نوع دیگر این دسته‌بندی می‌باشند.

تبلیغات بیلبوردی دیجیکالا «Digikala Fresh» برای فروش محصولات سوپرمارکتی این فروشگاه اینترنتی

اهمیت و اثرات گرافیک محیطی

شیوه امروزی و نوین گرافیک محیطی، هنری‌ست که حدود نیم قرن از شکل‌گیری آن می‌گذرد. پیچیده شدن روابط انسانی در دنیای امروز، باعث شده است که از ابزارهای مختلفی جهت ایجاد ارتباط در جامعه استفاده شود. بسیاری از این ابزارها، خود از علائم و نشانه‌هایی بهره می‌برند که باعث ایجاد ارتباط به ساده‌ترین و سریع‌ترین شکل ممکن می‌شود.

توسعه زندگی شهری و شلوغ شدن شهرها در گذر زمان، باعث می‌شود که علائم و تصاویر به کار گرفته شده برای برقراری ارتباط نیز به تبع آن پیچیده شوند. اگر این پیچیدگی به درستی هدایت و ساده‌سازی نشود، منجر به ایجاد آشوبی می‌گردد که به آن آلودگی تصویری گفته می‌شود.

گرافیک محیطی سعی در ایجاد سیستم‌های هدایت شده و نظام یافته‌ای دارد تا بر مبنای اصول روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، فرهنگ، شهرسازی و ارتباطات، و با استفاده از قواعد علمی گرافیک، از ایجاد چنین آشفتگی‌هایی در محیط جلوگیری کند.

برخی از تاثیراتی که گرافیک محیطی بر زندگی شخصی و اجتماعی انسان دارد، به شرح فهرست ذیل می‌باشند:

• باعث ایجاد تسهیل در ارتباطات اجتماعی می‌شوند.
• موجب شتابدهی در فعالیت اقتصادی می‌شود.
• ایمنی را در ترافیک وسایل نقلیه به وجود می‌آورد.
• جامعه را از امکانات موجود در شهر آگاه می‌کنند.
• باعث کاهش تشنج‌های عصبی در افراد می‌شوند.
• در زیباسازی محیط نقش بسیار موثری دارند.